کد مطلب:38098 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اهل بيت

اين راوياني كه در زمان پيامبر(ص) و امامان(ع) بودند چطور ميتوانستند همه چيز را روايت كنند بنويسند در صورتي دشمنان با آنها همكاري نميكردند؟ پس آن راوي كه در تشييع جنازه حضرت زهرا(س) بود آيا روايت نكرده كه قبر حضرت فاطمه زهرا(س) دقيقا كجا است؟

يكي از موضوعات بايسته پژوهش، حديث نگاري و گزارش روايات معصومان(ع) است. اگر اين پرسشها مطرح شود به شفافيت بحث كمك خواهد كرد. آيا رواياتي كه هم اكنون وجود دارد، همه آن احاديثي هستند كه از معصومان(ع)صادر شدهاند؟ آيا راويان با توجه به امكانات محدد چگونه توانستهاند همه روايات معصومان (ع) را جمع آوري كنند؟ طبيعي است پاسخ گويي به اين پرسشها فرصت ديگري ميطلبد. در اين جا جهت رعايت اختصار به اهم مباحث اشاره ميشود. واقعيت آن است كه روايات موجود، همه آن رواياتي نيستند كه از معصومان(ع) صادر شدهاند. مسلمانان به دليل اين كه رفتار و گفتار پيامبر اسلام(ص) را حجت ميدانستند هدف و انگيزه داشتند كه به تدوين و جمع آوري احاديث پيامبر(ص) بپردازند.

متأسفانه سياستهاي خلفا به دليل اين كه روايات پيامبر(ص) با منافع آنان در تضاد بوده از نشر و گزارش احاديث پيامبر(ص) جلوگيري كردند. به نمونههاي زير توجه شود:

ابوبكر پس از رحلت پيامبر(ص) صحابه را جمع آوري كرد و گفت شما از پيامبر(ص) حديث نقل ميكنيد و البته در اين مورد اختلاف پيدا ميكنيد بنابر اين، از رسول خدا(ص) هيچ چيز نقل نكنيد. هر كس از شما سؤالي كند بگوييد: در ميان ما و شما، قران است، حلال آن را حلال بشماريد و حرامش را حرام بدانيد.(1)

عمر نيز از نشر احاديث پيامبر(ص) جلوگيري نمود(2) برخي از مورخان نوشتهاند: عمر سه تن از صحابه: ابن مسعود، ابودرداء و ابومسعود انصاري را در مدينه حبس كرد و گناه آنها را زياد حديث نقل كردن اعلام داشت.(3)

متأسفانه سياست خلفا سبب شد كه برخي از روايات پيامبر(ص) در اختيار ما قرار نگيرد و نقل آن مقدار حديثي كه هم اكنون وجود دارند، با امكانات نقل احاديث در صدر اسلام منافات نداشته همخوان است.

وانگهي برخي از رواياتي كه وجود دارند، از پيامبر (ص) نبوده و برخي از آنها جعلي هستند. ابوهريرهها با جعل صدها حديث از فضايل اهل بيت(ع) جلوگيري نموده و بر نفع دشمنان اهل بيت(ع) حديث جعل كردند، از اين رو ميتوان گفت: نقل احاديث صحيح از پيامبر(ص) - با توجه به انگيزهاي كه مسلمانان داشتند - امكانپذير بوده است و راويان ميتوانستند روايات پيامبر(ص) را روايت كنند، نقل احاديث ائمه معصوم(ص) از سوي شيعيان نيز با امكانات عصر ائمه(ع) همخواني داشته و امكانپذير بوده است؛ زيرا شيعيان به دليل اين كه گفتار و رفتار ائمه(ع) را حجت دانسته و آنها را الوي زندگي خويش ميدانستند، در تدوين وحفظ احاديث ائمه(ع) اهميت ميدادند.

ايجاد حوزههاي تعليماتي از سوي ائمه(ع) و تربيت شاگردان فراوان از سوي آنان سبب شد كه روايات فراواني از آن جمع آوري شود. البته دين ستيزان و خلفاي ستمگر به دليل اين كه نشر احاديث اهل بيت(ع) منافع آنها را تهديد ميكرد، از اشاعه و گسترش آنها جلوگيري نمودند. متأسفانه سياست ضد فرهنگي خلفا سبب شد كه فضاي رعب و ترس در جامعه به وجود آمده و احاديث فراواني از ائمه معصوم(ع) جمع اوري و تدوين نشود؛ ولي در عين حال شيعيان كوشيدند كه برخي از روايات ائمه(ع) را به رغم امكانات محدود و حاكميت و فضاي رعب و ترس - تدوين كنند.

برخي از مورخان و سيره نگاران عقيده دارند كه شاگردان و شيعيان ائمه(ع) در مكانهاي مخفي جمع شده، به نقل احاديث و اشاعه آنها ميپرداختند، تا روايات ائمه(ع) به طور كلي از بين نرود.

حديث سلسلة الذهب را كه امام هشتم(ع) در نيشابور بيان كرد و صدها راوي آن را گزارش نمودند، نشاناز آندارد كه شيعيان همت بلند و انگيزه قوي در جمع آوري و نقل روايات ائمه داشتهاند. البته شيعيان در تدوين و گزارش احاديث ائمه(ع) مشكلات فراوان داشتهاند، از اين رو آنان موفق نشدند، همه احاديث معصومان(ع) را گزارش دهند، آن چه از احاديث در اختيار ما است، تمام آن احاديثي نيستند كه از سوي ائمه(ع) صادر شدهاند.

با توجه به مطالب فوق بايد گفت: آن چه كه راويان از معصومان(ع) روايت كردهاند، با امكانات و شرايط زمان، همسو بوده و همه روايات معصومان(ع) روايت نشدهاند، تا اين پرسش به وجود آيد كه چگونه راويان همه روايات معصومان(ع) را - با توجه به عدم امكانات و سياست خصمانه دشمنان اهل بيت(ع) مبني بر جلوگير آنان از احاديث اهل بيت(ع) - روايت كردهاند؟

در خصوص مخفي بودن قبر حضرت زهرا(س) بايد گفت: آن عدهاي كه در تشييع جنازه حضرت زهرا(س) شركت داشتند بر اساس وظيفه و سفارش خود فاطمه زهرا(س) اجازه نداشتند كه روايت كنند كه قبر آن حضرت كجا است؟ اگر قرار بود كه راويان بعد از رحلت فاطمه زهرا(س) گزارش دهند و روايت كنند كه قبر آن حضرت كجا است، نياز نبود كه قبر آن حضرت مخفي باشد؟ مخفي بودن قبر حضرت زهرا(س) بر اساس وصيت حضرت بوده است تا عملا مبارزه سياسي حضرت(ع) غاصبان ولايت ادامه داشته باشد. فاطمه زهرا(س) وصيت نمود كه خلفا بر تشييع جنازه او شركت نكنند و قبر او نيز مخفي باشد تا به همه مردم در طول تاريخ بفهماند كه چرا قبر دختر پيامبر(ص) با آن عظمت مخفي باشد؟ ايجاد چنين سؤالي اذهان همگان را به اين نكته جلب ميكرد كه حضرت(ص) از غاصبان ولايت ناراضي بوده و آنان را ستمگر ميدانسته و اين مبارزه بايد ادامه پيدا كند.

ادامه مبارزه سياسي با مخفي بودن قبر حضرت(س) امكانپذير بود. البته آن عده كه در تشييع جنازه فاطمه زهرا(س) شركت داشتند، ميدانستند كه قبر حضرت(س) كجا است، ولي اجازه نداشتند كه روايت كنند قبر حضرت(س) كجاست. نقل رايت مبني بر اين كه قبر حضرت(س) كجاست با وصيت حضرت(س) مبني بر مخفي بودن قبر او، منافات داشت.

پي نوشتها:

1 - شمس الدين، تذكرة الحفاظ، ج 1، ص 2 - 3.

2 - كنز العمال، ج 5، ص 239 و مرتضي عسكري، نقش ائمه(ع) در احياء دين، ج 1 - 7، ص 151 - 155.

3 - ذهبي، تذكرة الحفاظ، ج 1، 7 5.